شرک و ریا، حرکتی موذیانه از وجود اهریمنی

چنان که گفته اند ریا عبارت از دگرگون بودن ظاهر و باطن شخص است. یعنی آنچه در ظاهر می نماید، در خلوت رفتاری دگرگونه دارد. این ویژگی مختص به افراد خاصی ندارد؛ از اشخاص بسیار موحد و بسیار غیرموحد ممکن است به یک میزان وجود داشته باشد.

اما آنچه معمولا در تعابیر بیشتر استفاده می شود، در حوزه مفاهیم دینی و مذهبی است. کسانی که در ظاهر خود را باخدا و مومن نشان می دهند اما در خفا از هر کار خلافی ابا ندارند.

پیامبر و بسیاری از روایات دینی چنین خصیصه ای را در قالب مفهوم شرک بیان می کنند. شرکی که در پس خود ریا و تظاهر را به عنوان نمودی از دو یا چندگانه پرستی معرفی می کند. و این از نگرش تیزبینانه این آموزه هاست. چرا که انسانی که دچار ریا و تظاهر است، بی گمان در پی دست یافتن به چیزی بسیار ارزشمند یا دوری از زیانی بسیار گران بار است که حاضر است چهره های متفاوتی از خود بروز دهد.

البته باید دانست که این ریا و تظاهر در جامعه مصداق دارد. کسی که برای خلوت خود اعتقادات و اعمالی دارد که با دیگران متفاوت است، امری طبیعی است. اما آنجا که در پی وانمودسازی است، ریا مصداق می یابد. چنین رذیله ای در مناسک و آداب دینی به وفور یافت می شود. بسیار می بینیم که کسی به نماز و روزه اعتقادی ندارد هیچ، حتی به اصول بنیادین هم بی باور است، اما چنان ظاهری مومن از خود نشان می دهد که گویی اولیای خداست.

ضعف شخصیت، پوچی، حماقت، بی هویتی، رذالت، چاپلوسی، مفت خوری، و .. از جمله ویژگیهایی است که برای چنین افرادی در پی می آید.

اما از اجبار و زور نباید غافل شد، که شاید بزرگترین عامل ترویج ریا و تظاهر در جامعه است.